روانشناسی مالی چیست؟ – روانشناسی مالی

1401-11-13 مجتبی لطیفی

مقدمه

روانشناسی مالی چیست؟ روانشناسی مالی چه تاثیری بر روی تصمیمات و رفتار مالی معامله گران و افراد جامه دارد؟ خطاهای روانشناختی که در رفتاری مالی وجود دارد کدامند؟ در این مقاله به بررسی دقیق روانشناسی مالی و تاثیرات آن بر روی رفتار های مالی میپردازیم.

روانشناسی مالی چیست؟

روانشناسی، مطالعه ذهن و رفتار آن است. در روانشناسی مالی هدف این است که به این پرسش پاسخ دهد: افراد چه‌کاری را با پول خود انجام می‌دهند؟ روانشناسی مالی حوزه‌ی وسیعی است که عوامل شناختی، اجتماعی، عاطفی، فرهنگی و… را در برمی‌گیرد، که هنگام تصمیم‌ گیری‌های مالی افراد وارد عمل می‌شوند. به زبان ساده روانشناسی مالی در مورد جنبه انسانی (برخلاف جنبه عددی) معاملات مالی مطالعه می کند.

به عنوان مثال آخرین تصمیم مهم مالی که گرفته اید، (هرچند ممکن است یک تصمیم سودمند و یا ضررده باشد) می تواند تحت تأثیر تصمیمات دیگران نیز قرار گرفته باشد (روانشناسی اجتماعی) یا تحت تأثیر انتظارات فرد از آینده (روانشناسی رشد) و مسائل روان‌شناختی و سوگیری‌ها (روانشناسی روان‌شناختی) باشد.

تاثیر احساسات بر رفتار و تصمیمات مالی - روانشناسی مالی

احساسات، در رفتار افراد تاثیر بسزایی دارد و محرک‌های مثبت یا منفی ایجاد می‌کند، که افراد را به افزایش یا کاهش ظرفیت خود برای پذیرش ریسک سوق می‌دهد. احساساتی مانند اعتماد به‌ نفس، ترس یا شادی بر تصمیمات سرمایه‌گذاری بسیار تاثیرگذار هستند. از سوی دیگر، چارچوب‌ فکری افراد بر مجموعه‌ای از باورها، دانش ها و تجربیات بنا شده است؛ بنابراین رفتار افراد همیشه حاصل پیوند فکر و احساس است.

تأثیرات احساسات بر رفتار، استراتژی‌هایی را برای تصمیم‌گیری بهتر در امور مالی شخصی پیشنهاد می‌کند. در اینجا، چند نکته برای جلوگیری از تبدیل‌ شدن به دشمن مالی خود، آورده شده است:

مدیریت احساسات: با این کار از فقدان کنترل احساسات، که می‌تواند معامله گران را به تصمیمات مالی بد یا حتی از دست دادن پول سوق دهد، جلوگیری می‌کند.
اعتماد به‌نفس بیش‌ از اندازه: این یک نکته مهم در سرمایه‌گذاری است، زیرا باعث می‌شود معامله گران از خود انتظارات بی‌جا از بازار داشته باشند یا تکیه بر موفقیت های قبلی، تصمیمات بلندپروازانه و غیر واقعی بگیرند.
تمرکز بر روی احتمالات: زیان، ماهیت بازار است؛ اگرچه ممکن است معامله گران متضرر شوند، اما باید آن را رها کرده و روی موضوعات امیدوارکننده متمرکز شود.
اجتناب از تکرار اشتباه: تا زمانی که معامله‌گر از اشتباهات معاملاتی خود درس نگیرد آن را تکرار خواهد کرد.
قبول و رها کنید: زمانی که اتفاقی رخ می‌دهد به‌جای مقابله با آن باید صرفاً آن را قبول کرده و دنبال تصمیمات جدید و بهتر باشید. یعنی با شرایطی که رخ‌داده است، آن را بپذیرید و با توجه به شرایط، بهترین تصمیم خود را بگیرید.

تأثیرات سوگیری‌ های رفتاری بر تصمیمات مالی

سوگیری‌های رفتاری که سوگیری‌های شناختی نیز نامیده می‌شوند، باورهای ناخودآگاهی هستند که بر هر نوع تصمیمی که گرفته می‌شود تأثیر می‌گذارند، بنابراین در نحوه مدیریت و سرمایه‌گذاری نیز موثرند. دانستن اینکه چگونه سوگیری‌ها می‌توانند بر تصمیمات افراد تأثیر بگذارند، برای حفظ دارایی و مدیریت امور مالی شخصی افراد، بسیار مهم است.

در حوزه مالی دو مورد از رایج ترین سوگیری ها عبارتند از: ضرر گریزی و رفتار گله ای.

اولین مورد ضرر گریزی است، این سوگیری باعث می‌شود افراد برای اجتناب از ضرر، بیشتر از سودجویی ارزش قائل شوند. یعنی زمانی که پوزیشن فرد وارد ضرر می‌شود با خیال راحت بازار را دنبال می‌کند و به ضرر خود اجازه رشد می‌دهد، درحالی‌که وقتی پوزیشن وارد سود می‌شود، سریع آن را بسته و از بازار خارج می‌شود و به سود اجازه رشد نمی‌دهد. در واقع این افراد زمانی که سودی از بازار کسب می‌کنند، سریعاً دنبال این هستند که سود را به بازار برگردانند.

دومین سوگیری رایج در حوزه مالی، رفتار گله‌ای است. این‌ مورد زمانی اتفاق می‌افتد که افراد به‌جای اینکه تصمیمات سرمایه‌گذاری خود را بگیرند، با پیروی از آنچه دیگران انجام می‌دهند، سرمایه‌گذاری می‌کنند. به‌عنوان‌مثال، اگر اقوام یا دوستان فردی در بازار سهام سرمایه‌گذاری می‌کنند، ممکن است تحت تأثیر قرارگرفته و شروع به سرمایه‌گذاری در همان بازار کند. هرچند اگر ریسک بالایی داشته باشد.

این سوگیری همچنین شامل «ترس از دست دادن» (fomo) نیز می‌شود و این‌زمانی اتفاق می‌افتد که فرد نمی‌خواهد از منافع احتمالی یک آشنا غافل شود؛ به‌این‌ترتیب، فرد در تصمیماتی شرکت می‌کند که ممکن است به نفع وی نباشد، فقط به این دلیل که دیگران این کار را انجام می‌دهند. از این نظر توصیه می‌شود به‌طور مستقل تصمیم‌گیری کنید و همیشه به دنبال مشاوره حرفه‌ای باشید.

چگونه روانشناسی مالی بر انتخاب‌های مالی تأثیر می‌گذارد؟

برخی از تصمیمات مالی را می‌توان با روانشناسی شناختی توضیح داد که بر نحوه سازمان‌دهی، پردازش و بازیابی اطلاعات توسط مغز متمرکز است. به‌عنوان‌مثال، «ترس از دست دادن» را در نظر بگیرید: مغز انسان درد ناشی از ضرر را بیشتر از لذت یک سود مشابه احساس می‌کند. این یک سوگیری شناختی است و فرد نمی‌تواند احساس «ترس از دست دادن» را تغییر دهد. این دقیقاً نحوه عملکرد مغز فرد است.

وقتی صحبت از روانشناسی شناختی به میان می‌آید، بیشتر اوقات بهترین کاری که می‌توان انجام داد، این است که معاملات اشتباه را بررسی کرده و تصمیم گیری نادرست که به صورت ناخوداگاه انجام شده است را آموزش‌ دیده و سپس آگاهانه آن را به یک تصمیم درست تغییر داد. تا در مواجهه با شرایط مشابه در آینده، منجر به یک معامله سودده شود. داشتن دفترچه معاملات شخصی برای این امر توصیه می شود.

سایر تصمیمات مالی، تحت تأثیر روانشناسی اجتماعی است که بر نحوه ارتباط فرد با خود و دیگران تمرکز دارد. برای مثال، ممکن است شخصی ثروت را با طمع مرتبط کند، زیرا در اطراف افرادی بزرگ‌شده است که درباره ی ثروتمندان بدگویی می‌کنند. شخص دیگری ممکن است بر این باور باشد که موفقیت مالی برای آن‌ها، افراد را به ارمغان می‌آورد. بنابراین از خرید نوشیدنی برای دیگران در هنگام معاشرت لذت می‌برد.
این باورها نتیجه روانشناسی اجتماعی است. در این مثال‌ها، نگرش یا باوری که ممکن است به طور ناخودآگاه شروع شود، می‌تواند آگاهانه تغییر کند، اگر فرد بخواهد کاری برای تغییر آن انجام دهد.

باورها و نگرش‌هایی که افراد در مورد پول‌ دارند تأثیری عمیق، اما اغلب بررسی نشده، بر رفتارهای مالی فرد می‌گذارد. برخی از مردم پول را با فرصت و آزادی مرتبط می‌دانند. بنابراین از آن برای باز کردن درهای سرمایه‌گذاری جدید یا برای ماجراجویی‌ها و ساختن خاطرات استفاده می‌کنند.

همچنین برخی پول را با امنیت مرتبط می‌دانند و تا آنجا که ممکن است برای حفظ آرامش خود، در پی دراوردن پول بیشتر هستند. اگر ترکیبی از این دو باور باهم وجود داشته باشد، پتانسیل زیادی برای درگیری بر سر اولویت‌های مالی به وجود می‌آورند.

بحث بر سر اینکه کدام رفتار «درست» است احتمالاً بی‌ثمر خواهد بود، اما درک نیاز روان‌شناختی، که هر رفتار در خدمت آن است، می‌تواند به درک مشترک و حل خلاقانه مشکل منجر شود.

تاثیرات روانشناسی مالی بر رفتار مالی

برای بهره‌مندی از روانشناسی مالی، نیازی به آشفتگی مالی یا مشکلات مالی عمده نیست. درک نگرش‌ها و باورهای مالی خود، می‌تواند به فرد کمک کند تا تصمیمات بهتری بگیرد. درک و ارتباط با اقوام خود را بهبود ببخشد و درنهایت به فرد کمک می‌کند تا امور مالی خود را با اولویت‌ها و اهداف خود هماهنگ کند.

یک ذهنیت مالی سالم‌تر، می‌تواند کیفیت زندگی را بهبود بخشد، حتی اگر وضعیت مالی شما اصلاً تغییر نکند. برخی نگرش‌ها و باورها هستند که به‌شدت با رفاه مالی در ارتباط بوده و برخی دیگر با استرس مالی و نارضایتی در ارتباط هستند. یادگیری اصول اولیه یک طرز فکر مالی سالم، یک‌ راه ساده برای بهبود کیفیت مالی زندگی و تصمیم‌گیری فرد است.

اگر می‌خواهید در نحوه مدیریت پول خود تغییراتی ایجاد کنید، یک فعالیت خوب برای شروع این است که نگرش‌ها و باورهایی را که در حال حاضر در مورد پول‌ دارید را بررسی کنید و بپرسید: «آیا این صحیح است؟ آیا پول به من کمک می‌کند؟ آیا این حتی حقیقت دارد؟» اگر پاسخ‌ها منفی است، می‌توانید شروع به چالش کشیدن خود و تغییر شکل آن باورها کنید.

خلاصه:

روانشناسی به معنای مطالعه رفتار و فعالیت‌های مغز انسان است. روانشناسی مالی که رفتار انسان با پول را نشان می‌دهد، شامل حوزه وسیعی از عوامل روان‌شناختی است که فعالیت مالی افراد را تحت الشعاع قرار می‌دهد؛ احساسات تأثیرات مستقیمی بر فعالیت‌های مالی افراد دارد و باعث می‌شود که فرد تبدیل به دشمن مالی خود شود. سوگیری‌های رفتاری که باورهای ناخودآگاه افراد هستند، بر هر تصمیمی تأثیر می‌گذارند و درصورتی‌که فرد، از این سوگیری‌های روان‌شناختی آگاهی نداشته باشد، همچنان به این تله‌ روان‌شناختی دچار خواهد شد. افراد درصورتی‌که در این زمینه‌ها آموزش ببیند و سپس به‌صورت آگاهانه عمل کنند، می‌توانند نتایج آن را بر روی رفتارهای مالی خود ببیند.

سوالات متداول

روانشناسی مالی به افراد چه کمکی میکند؟

روانشناسی مالی، به افراد کمک میکند، تا بتوانند زاویه دید خود را نسبت به پول تغییر دهند تا بتوانند در تصمیمات مالی خود، بهتر عمل کرده و رفتار درست از خود نشان دهند.

خطاهای رایج در روانشناسی مالی کدامند؟

رفتار گله ای و قبول ضرر از خطاهای روانشناختی رایج در روانشناسی مالی محسوب میشوند. به عنوان مثال افراد به دنبال پیروی از جامعه، تصمیم مالی اتخاذ میکنند، که راجع به آن هیچ اطلاعاتی ندارند و در این راه متقبل ضرر های زیادی میشوند. و به دلیل اینکه نمیتوانند شکست خود را قبول کنند، میزان ضرر و هزینه غرق شده خود را روز به روز افزایش میدهند.

کلمات کلیدی:

آموزش بورس، دوره روانشناسی معامله گری، روانشناسی معامله گری، روانشناسی بازار، رفتار پول، روانشناسی مالی، چارچوب فکری، اکثریت بازنده، سود مستمر، خطاهای روانشناختی، اثر دانینگ کروگر، اثر شتر مرغی، چرخه های پولی، کنترل ترس درمعامله گری، کنترل طمع در معامله گری، مدیریت معاملات، تئوری انتظار، معامله گری، بازارهای مالی، بورس، فارکس، کریپتو، روانشناسی کریپتو، روانشناسی فارکس، Financial psychology, risk management ,Trades management, psychology, psychology of trading, behavioral finance, ostrich effect, cognitive biases, frame of mind, Easy trading, money cycle, Expectancy theory