رفتار قیمت – روانشناسی بازار

1402-01-17 مجتبی لطیفی

مقدمه

چگونه می‌توان به درک رفتار قیمت رسید؟ درک رفتار قیمت به معامله‌گر چه کمکی می‌کند؟ رفتار قیمت بر اساس چه مؤلفه‌های دسته‌بندی می‌شود؟ در این مقاله قصد داریم به واکنش فعالان اقتصادی، نسبت به دوره‌های ریسک‌ پذیری و ریسک گریزی در بازارهای مالی بپردازیم.

رفتار قیمت

به مکانی که خریدار و فروشنده در آن شروع به توافق بر سر قیمت می‌کنند، بازار می‌گویند. قیمت معامله شده سهم، نشان از چشم‌انداز خریداران و فروشندگان نسبت به قیمت در آینده است. به‌عنوان مثال اگر روزی معاملات متوقف شود، آخرین قیمت درج‌ شده، نشان‌ دهنده این است که آخرین معاملات انجام شده بین خریدار و فروشنده در چه قیمتی بوده و نشان می‌دهد که فروشندگان و خریداران بر روی سهم نسبت به آینده به چه توافق قیمتی رسیده‌اند.

ممکن است معامله‌ای که توسط فعالان اقتصادی رخ می‌دهد توسط معامله‌گر منطقی باشد یا نباشد؛ یعنی عددی که بر روی تابلوی سهم وجود دارد در واقع واقعیت بازار است که توسط برخی این واقعیت درست و عده‌ای آن را رد می‌کنند، ولی در حالت کلی همیشه حق با بازار است و معامله‌گر صرفاً باید با حرکات قیمتی تصمیم بگیرد. یعنی اگر شخص قیمت را ارزنده بداند ولی قیمت همچنان در حال کاهش باشد نشان می‌دهد که بازار زاویه دید متفاوتی نسبت به سهم دارد و بازار هیچ‌گاه اشتباه نمی‌کند.

زمانی که قیمت به کف حمایتی معتبر می‌رسد نیز احتمال شکست کف وجود دارد؛ زیرا از لحاظ درک رفتار قیمت شکست یک سطح حمایتی معتبر نشان می‌دهد که معامله‌گران همچنان در سطح حمایتی نیز این قیمت را برای سهم مناسب نمی‌دانند و هم چنان علاقه‌مند به فروش آن هستند. زیرا باور دارند که قیمت‌های پایین‌تر برای سهم مناسب است، بنابراین معامله‌گر نباید ادعا کند که بازار در حال اشتباه است و باید با تشخیص روند قیمتی با روند سهم همراه شود. مگر آنکه بتواند با حجم بالایی جلوی حرکات قیمتی را بگیرد.

همچنین معامله‌گر زمانی می‌تواند به بازار بگوید که به چه سمتی حرکت کند که بتواند قیمت را دست‌کاری کند. یعنی قدرت کافی برای سرکوب عرضه‌کننده و قدرت کافی برای مقابله با تقاضاکنندگان را داشته باشد تا بتواند سهم را همان‌طور که می‌خواهد حرکت دهد. به‌عنوان مثال اگر قیمت سهمی بتواند از سقف تاریخی خود عبور کند اتفاق عادی در بازار است، زیرا در طی آن زمان معامله‌گران باور داشتند که قیمت سهم ارزنده است که باعث حرکت در آن راستا شده است.

رفتار قیمت از چه عواملی سرچشمه می‌گیرد؟

معامله‌گر باید بداند چه عواملی باعث حرکات بازار و قیمت می‌شود. یعنی باید بداند که چه زمانی بازار شروع به رشد یا ریزش می‌کند. پس باید دنبال مؤلفه‌های مرتبط باشد که این مؤلفه‌ها به‌طور کلی در دوره ریسک پذیری و دوره ریسک گریزی خلاصه می‌شود. دوره ریسک پذیری باعث حرکات قیمتی و ایجاد فرصت خرید می‌شود و فرصت‌ها باعث کسب سود می‌شوند و کسب سود همان چیزی است که معامله‌گر به دنبال آن است. در مقابل دوره ریسک گریزی، دوره‌ای است که در آن رفتار معامله‌گران باعث کاهش قیمت می‌شود.

هر معامله‌گر طبق تحلیل شخصی از شرایط بازار فرصتی را برای ورود یا خروج از معامله شناسایی می‌کند و دلیلش فقط به خودش مربوط است. اگر روند قیمتی برخلاف روند مورد انتظار معامله‌گر باشد، نشان می‌دهد که معامله‌گر دچار اشتباه شده است، چرا که همیشه حق با بازار است. پس معامله‌گر ابتدا باید به عنوان شخصی بیننده در بازار فعال باشد و سپس به‌عنوان معامله‌گر شروع به فعالیت کند.

چگونه می‌توان به درک رفتار قیمت رسید؟

درک رفتار قیمت این‌گونه نیست که معامله‌گر بر اساس یک سری قواعد خاصی عمل کند، در واقع معامله‌گر بعد از گذشت ماه‌ها و دیدن قیمت به این دیدگاه در بازار می‌رسد و در واقع به‌ صورت تجربی یاد می‌گیرد. برای اینکه معامله‌گر بتواند، به درک درستی از رفتار قیمت برسد، باید از ریسک های که بازار را تهدید می‌کند، اطلاعات و آگاهی کافی داشته باشد.

زمانی که قیمت به‌صورت آرام و منطقی، رو به رشد است و هیجان خرید یا فروش در بازار دیده نمی‌شود، نشان از چشم‌انداز مثبت معامله‌گران نسبت به بازار در آینده است. چشم‌انداز معامله‌گران، عامل اصلی درک رفتار قیمت در آینده است. اگر چشم‌اندازهای معامله‌گران در بازار مثبت باشد، بازار رو به بالا معامله خواهد شد، اگر چشم‌انداز معامله‌گران در بازار منفی باشد، بازار رو به پایین معامله خواهد شد.

همچنین منظور از چشم‌انداز مثبت یا منفی معامله‌گران، درواقع میزان ریسک پذیری معامله‌گران است. زمانی که قیمت رشد می‌کند، نشان می‌دهد که معامله‌گران ریسک منفی که بازار را تهدید کند، نمی‌بینند که باعث فروشنده شدن معامله‌گران شود. می‌توان از ریسک‌های ژئوپلیتیکی، ریسک‌های مالی، ریسک‌های تصمیم‌گیری، ریسک تغییرات نرخ ارز و قوی سیاه که بازار را تهدید می‌کند، به عنوان عوامل ریسک پذیری یا ریسک گریزی یاد کرد.

به‌عنوان مثال، زمانی که شاخص کل بورس در محدوده 1530 واحد قرار داشت، با منتشر شدن برخی اخبار مبنی بر کاهش نرخ خوراک صنعت پتروشیمی و منتشر شدن خبرهای مبنی بر فروش دلار صنعت فلزات اساسی با نرخ بالاتر از انتظارات، در بازار ریسک پذیری به وجود آمد و در نتیجه شاخص کل بورس توانست رشد خوبی را تجربه کند.

ارتباط روانشناسی بازار و رفتار قیمت

عرضه و تقاضا، دو عامل مهم در تعیین قیمت در بازارها به شمار می‌آیند. زمانی که فروشندگان و خریداران بر سر یک معامله توافق می‌کنند، قیمت دارایی‌ تعیین می‌شود. روانشناسی بازار تأثیر بسزای بر قیمت دارایی دارد. احتمالاً، اگر تعداد قابل‌توجهی از معاملات در یک قیمت اتفاق بیفتد، قیمت به معامله‌گر می‌گوید که عرضه و تقاضا در یک تعادل موقتی هستند و فشار خرید و فروش هر دو یکسان است. عملاً در بازارهای مالی به‌ندرت قیمت به تعادل بلند مدت می‌رسد. قیمت‌ها دائماً تغییر می‌کنند، حتی با میزان کم، به سمت تعادل حرکت می‌کند.

حرکت قیمت هر چه که باشد، در نهایت توسط انتظارات و قدرت خریداران و فروشندگان تعیین می‌شود. اگر انتظارات گسترده‌ای برای قیمت بالاتر در آینده باشد، اما با سرمایه کم یا بدون اقدام به خرید همراه شود، قیمت‌ها به همان شکلی که هستند باقی می‌مانند یا حتی کاهش می‌یابند. البته، انتظارات نیز تغییر می‌کند و قدرت خرید نیز تغییر می‌کند. هیچ‌چیز در بازارها کاملاً ثابت یا ثابت نیست و بازارهای مالی پویا هستند. روانشناسی بازار دائماً در یک حالت نوسان است. در هر معامله، تعادل موقتی بین خریداران و فروشندگان در آن لحظه وجود دارد. یک معامله‌گر هوشمند، روند را تا زمانی که ادامه دارد، پیش‌بینی می‌کند و سوار آن می‌شود. با این‌ وجود، تمرکز فرد تنها بر روانشناسی بازار و پویایی آن است.

وقتی قیمت در یک راستا حرکت کند و وارد یک‌ روند صعودی یا نزولی شود، به معامله‌گر می‌گوید که عدم تعادل تقاضا و عرضه وجود دارد. روندهای کوتاه مدت یا در بازه زمانی کمتر، روندهای روزانه با تفاوت‌های جزئی را به وجو می‌آورند. چیزی که یک روند را ایجاد می‌کند، قدرت خریدار یا فروشنده و ترس یا اضطراب خریداران و فروشندگان است. معامله‌گران اطلاعات یا برداشت‌های خاصی دارند، منطقی یا غیرمنطقی، یا درگیر احساسات ترس یا طمع هستند که رفتار معامله گران را پیش می‌برد. از این رفتار به‌ عنوان روانشناسی بازار یاد می‌شود.

برای مثال، در یک‌روند صعودی، خریدارانی که سود برده‌اند، تمایل دارند همچنان خریدار باشند و خریداران جدید، با دیدن آنچه که از دست‌ داده‌اند، نیز خرید می‌کنند. درنهایت، در یک دوره طولانی‌تر، قیمت‌ها به میانگین یا مقدار تعادلی بازمی‌گردد. اما در همین حین، روند، صعودی، نزولی یا ساید وجود دارد. به‌عنوان مثال، اگر قیمت‌ها به‌تدریج افزایش یابد، خریداران باید انتظارات مثبت قوی‌تری داشته باشند و مایل باشند و بتوانند در بازار سهام سرمایه گذاری کنند. برعکس، اگر قیمت‌ها در حال کاهش باشد، نشان می‌دهد، فروشندگان انتظارات منفی قوی‌تری دارند که باعث کاهش قیمت شده است.

بنابراین، روند قیمت، میزان قدرت، هیجان و اضطراب موجود در بازار برای خرید یا فروش هر سهم به معامله‌گر اطلاعاتی می‌دهد. روانشناسی بازار نقش فوق‌ العاده‌ای در روندهای صعودی یا نزولی دارد. از طریق رفتار قیمت، می‌توان چشم‌انداز معامله گران را نسبت به آینده تجسم کرد.

خلاصه:

به طور کلی، رفتار قیمت در واقع نشان دهنده چشم اندازه معامله‌گران بر روی قیمت سهم نسبت به آینده است. اگر قیمت سطح حمایت مهمی را از دست دهد، نشان دهنده این است که معامله‌گران همچنان قیمت فعلی را، قیمت تعادلی برای سهم نمی‌دانند و اگر قیمت از سطح مقاومتی مهمی عبور کند، نشان دهنده این است که معامله‌گران همچنان قیمت را ارزنده برای آینده می‌بینند.
برای اینکه معامله‌گران بتوانند در بازار سود های معقولی کسب کنند، نیاز دارند به درکی از رفتار قیمت برسند، این درک به معامله‌گران کمک می‌کند تا زمانی که در بازار ریسک مهمی فعال نشده است، در بازار باقی بمانند و با روند قیمت همراه شوند.

سوالات متداول

1- درک رفتار قیمت به معامله‌گران چه کمکی می‌کند؟

درک رفتار قیمت به معامله‌گران کمک می‌کند، تا زمانی که در بازار ریسک مهمی از جمله چرخه‌های اقتصادی، ریسک‌های ژئوپلیتیکی، ریسک‌های تغییرات نرخ ارز و… فعال نشده است، در بازار باقی بمانند و با روند قیمت همراه شوند. علاوه بر باقی ماند در بازار، به معامله‌گر کمک می‌کند تا بتواند رفتار معامله‌گران سازمانی و حرفه‌ای را پیش‌بینی کند.

2- رفتار قیمت، با چه مؤلفه‌های درک می‌شود؟

رفتار قیمت و روانشناسی بازار با دو مؤلفه اصلی یعنی دوره ریسک پذیری و دوره ریسک گریزی مشخص می‌شود. در دوره ریسک پذیری معمولاً قیمت رشد می‌کند و در دوره ریسک گریزی قیمت شروع به کاهش و حرکت به سمت تعادل می‌کند.